Choroba Leśniowskiego-Crohna
Czym jest choroba Leśniowskiego‑Crohna?
Choroba Leśniowskiego‑Crohna (ChLC, łac. morbus Leśniowski-Crohn, ang. Crohn’s disease) to przewlekła, nieswoista choroba zapalna jelit, która może obejmować dowolny odcinek przewodu pokarmowego – od jamy ustnej po odbyt. W przeciwieństwie do wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG), w ChLC zmiany zapalne nie obejmują błony śluzowej w sposób ciągły, lecz występują w postaci odcinkowych obszarów chorobowych, przedzielonych fragmentami zdrowej tkanki. Zapalenie w tej chorobie ma charakter pełnościenny, co oznacza, że obejmuje wszystkie warstwy ściany przewodu pokarmowego.
Choroba Leśniowskiego‑Crohna jest schorzeniem o często nieprzewidywalnym przebiegu – naprzemiennie pojawiają się okresy remisji i zaostrzeń, które mogą prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zwężenia jelit, przetoki czy ropnie. W ciężkich przypadkach choroba wymaga intensywnego leczenia farmakologicznego, a nawet interwencji chirurgicznej. Zakres intensywności leczenia uzależniony jest od określonych znanych czynników ryzyka przebiegu choroby, efektu na leczenie lub jego nietolerancji oraz progresji choroby i jej rozległości i aktywności. Etiologia ChLC pozostaje nie do końca poznana, jednak badania wskazują na złożone interakcje czynników genetycznych, immunologicznych i środowiskowych. Istotnym elementem w patogenezie jest nadmierna aktywacja układu odpornościowego, który błędnie atakuje komórki błony śluzowej jelit, wywołując przewlekły stan zapalny.
Jakie są przyczyny choroby Leśniowskiego‑Crohna?
Dokładna przyczyna ChLC pozostaje nieznana, ale badania sugerują, że choroba ma podłoże autoimmunologiczne. Do głównych czynników ryzyka zalicza się:
- Predyspozycje genetyczne - w rodzinach, w których występują nieswoiste choroby zapalne jelit, ryzyko zachorowania jest zwiększone.
- Czynniki środowiskowe - dieta bogata w tłuszcze nasycone i wysokoprzetworzoną żywność może wpływać na rozwój choroby.
- Dysbioza jelitowa - zmiany w składzie mikrobioty jelitowej mogą prowadzić do nadmiernej reakcji układu odpornościowego.
- Palenie tytoniu - wykazano, że palacze są bardziej narażeni na cięższy przebieg choroby i częstsze nawroty. Jest to jeden z silniejszych czynników ryzyka progresji choroby możliwy do usunięcia.
Objawy choroby Leśniowskiego‑Crohna
Choroba Leśniowskiego‑Crohna może przebiegać z różnym nasileniem i obejmować różne odcinki przewodu pokarmowego. Najczęstsze objawy to:
- Przewlekła biegunka, czasami z domieszką śluzu, ropy lub krwi,
- Bóle brzucha – często w prawym dolnym kwadrancie, nasilające się po posiłkach,
- Utrata masy ciała,
- Gorączka i przewlekłe zmęczenie,
- Niedokrwistość wynikająca z zaburzonego wchłaniania żelaza i witaminy B12 czy przewlekłego stanu zapalnego,
- Zmiany okołoodbytowe, takie jak przetoki, ropnie czy szczeliny odbytu.
Jak diagnozuje się chorobę Leśniowskiego‑Crohna
Podstawą diagnostyki ChLC są badania endoskopowe i laboratoryjne:
- Kolonoskopia z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego - kluczowe dla postawienia diagnozy.
- Badania laboratoryjne - morfologia krwi, CRP, OB, badania kału na obecność kalprotektyny.
- Badania obrazowe - USG, tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MR), które oceniają stan ściany jelita i wykrywają powikłania. Preferowanym badaniem w zakresie całości jelit w tym jelita cienkiego jest enterografia MR a w przypadku przetok około-odbytniczych rezonans miednicy.
Powikłania choroby Leśniowskiego‑Crohna
Choroba Leśniowskiego‑Crohna może prowadzić do groźnych powikłań. Przewlekły stan zapalny często skutkuje zwężeniami jelita, które mogą prowadzić do częściowej lub całkowitej niedrożności. U niektórych pacjentów dochodzi do tworzenia przetok – patologicznych połączeń między jelitem a innymi narządami, takimi jak pęcherz moczowy czy skóra a najczęściej połączeń pomiędzy różnymi odcinkami jelit.
Ropnie okołojelitowe są kolejnym powikłaniem, które wymaga pilnej interwencji medycznej w zależności od wielkości i umiejscowienia odpowiedniego postępowania. Długotrwała choroba zwiększa także ryzyko raka jelita grubego, a kolonoskopie kontrolne powinny być wykonywanego wg określonych zasada nadzoru. Ponadto ChLC może prowadzić do powikłań pozajelitowych, takich jak zapalenie stawów, osteoporoza, choroby wątroby oraz zmiany skórne.
Nowoczesne metody leczenia choroby Leśniowskiego‑Crohna
Leczenie farmakologiczne
W zależności od nasilenia objawów, rozległości choroby, czynników ryzyka cięższego przebiegu oraz lokalizacji stosujemy różne metody lecznicze:
- Glikokortykosteroidy - prednizon, budezonid (stosowane w fazach zaostrzeń).
- Leki immunosupresyjne - azatiopryna, merkaptopuryna, metotreksat.
- Leczenie biologiczne - infliksymab, adalimumab, wedolizumab, ustekinumab.
Ze względu na rozległość i różne umiejscowienie niejednokrotnie konieczne jest poza leczeniem farmakologicznym określone leczenie operacyjne. Jest ono potrzebne w przypadku powikłań czy braku poprawy na leczenie czy określone umiejscowienie (przetoki / ropnie około-odbytnicze, resekcja krętniczo-kątnicza, powikłania choroby np. perforacje czy ropnie)
Dieta i styl życia
Nie istnieje jedna uniwersalna dieta, ale zaleca się:
- Unikanie produktów przetworzonych,
- Spożywanie zdrowych tłuszczów, np. omega-3.
- Regularne spożywanie 4 - 6 posiłków
- Powinna zawierać przede wszystkim produkty naturalne bez dodatkowych substancji chemicznych
W zakresie diety i żywienia jako całość procesu ma duże znacznie ilość przyjmowanych kalorii oraz odpowiednie leczenie lub przeciw-działanie niedożywieniu, które to ma znaczenie jako czynnik niekorzystny w procesie leczenia. U dzieci i młodzieży stosuje się tzw. żywienie dojelitowe jako element tzw diety eliminacyjnej w chorobie Leśniowskiego‑Crohna (CDED) i jest ono postępowaniem z wyboru w zaostrzeniu choroby. Składa się ona z kilku faz i polega na spożyciu ściśle określonej, standardowej żywności w połączeniu z częściowym żywieniem dojelitowym. Nie ma udowodnionej skuteczności takiego postępowania u dorosłych i nie powinno być ono stosowane jako leczenie alternatywne ale odpowiednia dieta powinna być traktowana jako element holistycznego podejścia do całościowej opieki nad pacjenta idealnie pod nadzorem dietetyka klinicznego z doświadczeniem.
Badania kliniczne, czyli innowacyjne podejście do leczenia ChLC
Allmedica Badania Kliniczne prowadzi rekrutację do badań nad nowoczesnymi terapiami ChLC tzw terapiami biologicznymi będącymi w okresie fazy badań klinicznych dla pacjentów nie reagujących na leczenie i/lub z nawracającymi zaostrzeniami. W/w udział w badaniach jest całkowicie bezpłatny.